რწმენა-წარმოდგენები

• 1. ი მ ჟ ი̄ ნ ნ ა̈ მ თ ქ უ̂ ა ლ ი მ ჷ რ ჲ ე

ბიხობ ლადა̈ღ¹⁸ ქორისგა ობა̈შ დია̈რს ანყეხ, ლა̈ჲსას ა̈ჲსენიხ ი, თა̈ში ოხდრისჷნქა ი ლეღუ̂ი ლიჯა̈ბჷნქა, ჩი̄ გუ̂აშუ̂ ჟ'ამა̄რეხ მე̄რმა ლადღი ლეჯგრიდ.

ლიმჷრჲე ჰამს ქუთუ̂ა̈რს ანყა̄̈ლიხ ი ჩუ იხჷრჯა̄̈ლხ. ეჩქანღო თა̈შს აჯა̈ბხ, ლეღუ̂ს სგა ხაგემხ, ცხუნი̄ლა̈რს ჩუ̂აცუ̂მა̄̈ლიხ, ლჷგრა̄̈ლს ჟ'აჯა̈ბხ, ხილა̈რს თჷგრა̈რს ხოსუ̂ა̄̈ლიხ; ტაბგა̈რჟი ცხუნი̄ლა̈რს, დია̈რს, თა̈შს ი ლეღუ̂ს ჩუ დე̄სგიხ, ხილა̈რს ჟი ხათგჷნეხ დი̄რა̈რჟი ი დრო̈უ̂ ლი ლასფლა̈უ̂თე ლი̄ზი̄შ. ეჩქას ქ'ა̄̈ესგიხ ჩი̄. ეჩეჩუ̄ნ მე̄რმა̄̈ლი ჴიდეხ; მა̈გ ჩუ იყუ̂ბა̄̈ლ; მიჩა-მიჩა ლჷდგა̈რი საფლაუ̂ჟი̄ნ ტაბგა̈რს ჩუ ჲჷგა̄̈ლიხ ი მა̈გ ჟი ლუყუ̂ბე ეზერ ლესგდი ლი. ჲერხი მახე ლჷდგა̈რი ფუსდუ ილჭა̄̈ლხ საფლაუ̂ა̈რჟი̄ნ ი მასა̈რდ იგუ̂ნიხ.

ამჟი ჩუ ხოფა̄ნეხ მინე-მინე ლჷდგარუს ი ეჩქანღო ჟი იკედ მა̈გ მიჩა-მიჩა ტაბა̈გს, ა̈გით'ა̄̈ჲხ ი ჩუ იხჷრჯა̄̈ლხ.

რ ო გ ო რ გ ვ ჩ ვ ე ვ ი ა მ ა რ ი ა მ ო ბ ა

"ბიხობა" დღეს სახლში ბლომად პურს აცხობენ, საკლავს კლავენ და, ყველის სახსნილოსა და ხორცის მოხარშვის გარდა, ყველაფერს მოამზადებენ მეორე დღი{ს}(თვის) საკურთხად.

მარიამობის დილას ხაჭაპურებს აცხობენ და წაიხემსებენ. მერე ყველს მოხარშავენ, ხორცს ჩაადგამენ, მიცვალებულის საკურთხ ყველიან თხელ ლავაშებს ყველს წაუსვამენ, კვერცხებს მოხარშავენ, ხილს ჩხირებს ჩაარჭობენ. ტაბაკებზე თხელ ლავაშებს, პურს, ყველს(ა) და ხორცს დადებენ, ხილს დაარჭობენ პურებზე და დროა სასაფლაოზე წასვლის(ა). მაშინ გაიტანენ ყველაფერს.

იქ სხვებიც მოიტანენ; ყველა შეგროვდება; თავ-თავიანთი მიცვალებულის საფლავზე ტაბაკებს დაიდგამენ და ყველა ერთად შეკრებილი კარგი სანახავია. ზოგიერთი ახალი მკვდრის პატრონი ("პატრონები") მოთქვამს საფლავზე ("მოთქვამენ საფლავებზე") და ბევრს ტირიან.

ასე დაუდგამენ საკურთხს ("უ-ფენ-ენ") თავ-თავიანთ მიცვალებულებს და მერე აიღებს ყველა თავ-თავის ტაბლას, შინ წაიღებენ და შეექცევიან.

• 2. ს უ̂ ი მ ნ ი შ

ეშხუ უ̂იქმ ნიხალ ლახრა̈ლს. ალ უ̂იქმ ლი სუ̂იმნიშ ლუ̈ნთუ̂ სგ , პირუ̂ელ თებჷრუ̂ა̈ლს. ლახუ̂ს ნი̄გ საყდა̈რ. ეჯას მა̈დლია̈ნს, მო̄დეჲ თა̄რჷნძელს.

სუ̈ მნ ყ Ч ნ წ მ სოუელს:  ყხუ̂ შ უ̂ ეყხუ ლ (‖მ სუმნ ყ) მე̄რმ შ უ̂ – მე̄რმე. სუ̈მნ ლ დექ მუსუმნ ყ С ქ რ მა̈დლია̈ნთე ი ეჩე იმზირ. ეჩუნღო სოფელ ღჷრი, ესუ̂ა̄̈ჲს ჟი ლი̄ზი ხაკუ, ი დია̈რს ი ზედა̈შს ა̈ჲი მა̈გ. დია̈რს ჟი ხა̈მზჷრიხ ი ზედა̈შსი. ეჩუნღო ტაბა̈გს იგემხ ი ჩუ იდიარა̄̈ლხ, ჰარა̈ყს ითრეხ ი დია̈რს იზბიხ.

ეჩუნღო, ნა̈ბზა̈ პილთე, ჟი იცხემხ ტაბა̈გს, ჩუ ისგუ̂რიხ ი კე̄სა̈რს ითშიხ. ჲესუ̂ა̄̈ჲს ხოჩა̄მდ ხესგუუ̂, ეჩას გარ ითშიხ კე̄სა̈რდ. კე̄სა̈რს ჩუ̂აგუ̂ნა̈ჲეხ: ჟი იკედხ შიხს ჲედე გუნა̈ჲს; ეჩის ჟი ხაცუ̂მენიხ ღაწუ̂ა̈რჟი ჩია̄̈გ, თე̄რა̈ლჷნქა: ნებგუ̂აჟი, ჰაყბა̄̈რჟი, ნექჭა̄̈რჟი, ნეფხუ̂ნაჟი, კაპრა̈ჲჟი – ჩია̄̈გ ხაცუ̂მე̄ნიხ გუნა̈ჲს. ეჩუნღო უ̂ა̈ზრა̈ლს ითშიხ. ეჯჲა̈რ ხეკუ̂ესე ხელჩე̄დხ კე̄სა̈რს. კე̄სა̈რ ბუ̄̈რქუ̂ ე̄ლ, ბუ̄ნცგუ̂ა̄̈ლ უ̂ა̈შრა̈ლ ნЧ ში̄ ხეღუ̂ჭინა̄̈ლ: ჲედ ლემასგუ̂ჟი აცხუ̂ლე, მო̄დეჲ მუსისგა აშდღუ̂ი ი

ილგაცა̄̈ლ ამჟი. ეჩუნღო სერ ჩუ ინბუზი, ქა ჴედნიხ ი ლამპრა̈ლს ატუ̂რა̄̈ლიხ.

ლამპრა̈ლს ა̈გიხა̈ნ ა̈ჲე̄სგიხ, ჩუ ლჷცლჷ̄რა ი ჟი ლჷმა̄რა. ნა̈ბუზს ჩუ ხაჴლენიხ მუსისგა ი ეჩეჟი̄ნ ნეწუ̂იდდ ლჷმა̄რა ლამპა̈რს ხადიხ. ეჩუნღო‖‖ ეჩჷნღო ხოჩა̄მდ სგა ხა̈ღუ̂ი̄რეხ ლემესგს. ეჩუნღო ჟი ხებდი̄ნი ლამპა̈რს ი ხოშა ლემესგ ხეფსი. ეჩის ჲერუ̂ა̄̈ჲ ქა ხეწდენი გუშგუ̂ეჲ სოფელხა̈ნ, ეჩქა შიშდ ჟ'ატუ̂რა̄̈ლიხ სოფელს ლამპრა̈ლს ი ჭჷშხა̈შს იჩოხ ი იღრა̄̈ლხ. ეჩე, საყდა̈რსი, იჩოხ ჭჷშხა̈შს ი იბუ̄ნძგუ̂ა̄̈ლხ, კე̄სა̈რი იბუ̄ნძგუ̂ა̄̈ლ ი მიჩა უ̂ა̈ზრა̈ლი. უ̂ა̈ზრა̈ლ კე̄სა̈რს ხეწე̄ნა̄̈ლხ. კე̄სა̈რს ქა და̄̈რმოშ ხეტხიე̄ლ ი ფუსდს გარ ხაყლე მა̈გ. ლამპრა̈ლ ჩუ დეგნიხ ი ეჩქა ა̈გითე ჴედნიხ. ა̈გის, შუკუ̂ა̈რჩუ, ჩუ ხო̄გ კე̄სა̈რს "უ̂ოოო, უ̂ოოო", – ტუ̄̈ლ ე̄ლ მС . უ̂ა̈შრა̈ლ აზუ̂იხ. კე̄სა̈რ ესუ̂ა̈ჲს ქა ხეწდენი, ხეზურიე̄ლ ფაუშ, მარე უ̂ა̈ზრა̈ლ დე̄მ ხა̈მბეხ ლიყერს. კე̄სა̈რ, ჟი̄ბ (საყდა̈რს) ნარდუ̂ ერუ̂ა̄̈ჲ ლი ეჯ ლადეღ, ეჩას დე̄მ ხა̈ჩო.

სერ ჩუ ჴედნიხ სოფელთე. ეჩქას მუსუმნიშთე სგა ღურიდ. ყო̄რჟი ჩუ ხუ̂იგნიდ ი ლიმციქუ̂ილს ხობნედ. მუმციქუ̂ილ კე̄სა̈რ ლი ი უ̂ა̈ზრა̈ლი, პასხუ̂ი მჷტხე ალჲა̈რ ლიხ. კე̄სა̈რ ლჷქა̈დ ლი, უ̂იდიე̄რ ლი მე̄უ̂არ ი ქორხა̈ნ ერუ̂ა̄̈ჲ ლი პასხუ̂ი მჷტხე, ეჩას ჩი̄ ხოლა̄მ გარ ხაყლე, მარე ქორხა̈ნი ხოლა̄მ ხა̈ტხეხ ეჩქა.

მა̄̈ნკუ̂ი კე̄სა̈რ აზზი მეცქუ̂ილს ი ხაყლე: "ქორხა̄̈ნქ'ე̄სერ ქა̄უ̂ ესუ̂ქა̈ხხ, ადო ესერ მიჩა ჯა̈რიმა̄რა ჲეშდჲერუ ბერჟა̈ ლაგა̄̈გი ხოჴი̄ჩა ჭჷშხრე ნაგა̈მ ი ეჩჟი ხეშტრე ნა̈ძგრინ, ეჯა ესერ ახყა ი ქორხა̈ნქა ქა̄უ̂ ესუ̂ქა̈ხხ. ყო̄რქა ესერ ნო̄რუ ანჴა̈დხ, მა̈გ ესერ ნანგუ̂ლიქაუ̂ ა̈თცჷყე̄რა̄̈ნხ. ეშხუუ̂ ასა̈დ

საფუ̂ა̈რი მჷლჩად. ლეჟა̄̈ნისგა ამყა ჯა̈რ ეჩზუმ, ერე თხუ̂იმ როქუ̂ ჴე̄რა̈შ ხორი ი კა̈ცხ ჭო̄ლა̈შ; ლექუ̂ა̄̈ნისგა ამყა ჯა̈რ, ბახსნა̈რ, ეჩზუმ, ერე თხუ̂იმ ქიპიე̄რ ხორი ი კა̈ცხ მესტიას".

ათხე სგა ღჷრი მეცქუ̂ილ ი ქა ხო̄მბუ̂ი ქორს. ქორს, ამე, პასხუ̂ი მჷტხა ითშიხ (პასხუ̂ი მჷტხად ჩიგარ ეჩას ითშიხ, ესუ̂ა̄̈ჲს ხოჩა̄მდ ხოხა ეჯ ლე̄თი ლიმციქუ̂ილ. ეჯ ლე̄თი ლიმციქუ̂ილ ხოჩა̄მდ ხოხალხ მეჩია̈რს, ესუ̂ა̄̈ჲს ხუ̂ა̈ჲნ ხოწუ̂ახ ალა, ი ეჯჲა̈რს ითშიხ). პასხუ̂ი მჷტხე ხაყლე: "მიჩა ჯა̈რიმა̄რად ესერ მა̄მ ხაყლუ̄ნიხ, სგა̄უ̂ ესერ ანჴა̈დ, ნეზუ̂ი გუ̂ა̈რა ოთჷრშინეხ, ჩა̄̈ჟი გუ̂ა̈რა ჟ' თЧუ̂ემნეხ    ჩ ჩუ̂ თხუ̂ მს შუ̂ესდუ̈ნეხ

ლაგა̈ფდ, ციცუ̂ი ჰაკუ̂ა̈დს – ულმაშა̈რ ლა̈კუ̂ცა̄̈ნდ".

ათხე ქა ჴედნი მეცქუ̂ილ ი ქა ხო̄მბუ̂ი კე̄სა̈რს, მა̄̈ჲ ლახტიხხ ქორხა̈ნ. ათხე ამის ხაუ̂შგედ ი ფაუს ხატყცი ქორა̈ ყო̄რა̈ლს ი იზურიე̄ლ,

ტუ̄̈ლ ე̄ლ:  "უ̂ო̄ო̄ო̄ო̄!"  ჟი̄დ  იბნე:  "უ̂ო̄ო̄ო̄ო̄!" ღუ̂ეშგინპილს სგა

ლეჴჷ̄რა̄̈ლ ხა̄რხ ქორხა̈ნ პასხუ̂ი მჷტხა. აშხუ̂ კარუ̂ა ჰარა̈ყს ხოჴდე ი სგა ხაჩქუ̂ეუ̂ი, ხაყლე ერე "ხაპატიუ̂ეუ̂ ესერ, მა̄̈ჲ ესერ ნაქადუ̂ ლე̄სუ̂!" ეშუნქო Ч ხ დეხ ლეტუ̂რა̄̈ლს. ეშ ს შუ ა̈რგ უ̂ა̄̈ლ ხ ში̄ ხ гუ̂დ ხ თუ̈თს, ერუ̂ა̄̈ჲ საყდა̈რს ნარდუ̂ ლი. ჩი̄ ჟ'ატუ̂რა̄̈ლიხ (‖ჟატუ̂რეხ), ჩუ იყდა̄̈ნიხ ტო̈ტისგა, ჩუ იდა̄̈წყიხ ჯა̈რი გუ̂ა̈რდ ი სგა ღჷრიხ ქორთე ("სადამს ლიჴედს" ხუ̂აყლედ ამის, – სგა ლი̄ზის ქორთე კე̄სრიშ ი მიჩა აფხნეგრეშ). სგუ̂ებინ ქორხა̈ნ ნაჴა̈დუ̂ ხოჟო̈ღუ̂ ი ეჩუნღო – კე̄სა̈რ ი მიჩა უ̂ა̈ზრა̈ლ. ეჩუნღო აშ ხა̈ლხ ესღრი მა̈გ.

ამე ლა̈ლმესგს სამინ ქა ხეცხპენიხ გირკიდ ლაღრა̄ლუშ (‖ლაღრა̄ლოშ). მე̄სმ მ ნ სგ ხეუურთუ̄̈ნ ხ უყხუ̂ რ     ბუ̄ნცგუ̂ა̄̈ლხ.

ეჩუნღო ქა ხეყჩენიხ ლაბუ̄ნძგუ̂ა̄ლს ი კე̄სა̈რს ი მიჩა უ̂ა̈ზრა̈ლს ჩუ̂'ასგუ̂რეხ აშხუდ, ტაბა̈გს იგემხ ი იდიარა̄̈ლხ, ა̈მზჷრა̄̈ლიხ ჰარა̈ყს ი ეჩუნღო ლა̈ხხუ̂ას ხოჴდეხ კე̄სა̈რს: ჲარუ̂ ი სამ, მო̄დეჲ ხოშა̄მ. ლა̈ხხუ̂ა ერ ახყახ, ეჩქა მა̄რა̄̈ლ ი ბოფშა̈რ კეტა̈რს იკედხ ი ტჷტს აბუ̄რღუ̂ეხ: "ქუ̂ერწილ ესერ ხა̄რხ ბა̄ზი კე̄სრიშ". ეჩუნღო ლა̈ხხუ̂ას ჩუ̂ასგუ̂რეხ კე̄სა̈რცახა̈ნ. კე̄სა̈რ ლა̈ხხუ̂ას ხეტჷ̄შა̄̈ლ, ხეყხა̄̈ლ. კე̄სა̈რს ი მიჩა ლა̈ხხუ̂ას თა̈შს ხოხუ̂ტუ̄რეხ. კე̄სა̈რ ხორგიუ̂ა̄̈ლი ლა̈ხხუ̂ას: აშხუ̂ ნა̄პუს აშხუ̂ ხაჰუ̂დი, მე̄რმე – მე̄რმა. ჩუ სგურხ ეჩჩუ ხუ̂ა̈ჲ ხა̈ნს. ეჩუნღო ტაბა̈გს ჟი იცხემხ ხოშ მ ლ რდ ს სღე̄ნეხ, ლ სუ̈ბს ლ ქრ ლს, ქუ̂ეყგ ნР ლს ჩუ ფხეჟნიხ. მაშდმა̄̈რ ღჷრიხ ა̈გითე.

ლახირი

ს ვ ი მ ო ნ ო ბ ა

ერთი უქმე ვიცით ლახირლებმა. ეს უქმე არის სვიმონობა და ხდება ("უწევს, ხვდება") ზამთარში, პირველ თებერვალს. მთაში გვიდგას საყდარი. იმას ვეძახით მადლიანს ან მთავარანგელოზს.

სვიმონობას რიგრიგობით ვიხდით ("ვაყოლებთ") სოფელში: ერთ წელს ერთია "მესვიმონე" და მეორე წელს – მეორე. სვიმონობის დღეს "მესვიმონე" ადის ("ავა") მადლიანში და იქ ლოცულობს. მერე სოფელი მიდის, ვისაც ასვლა უნდა, და პურს და ზედაშეს აიტანს ყველა. პურს აკურთხებენ ("ალოცავენ") და ზედაშესაც. მერე ტაბაკს {ი}დგამენ და ჭამენ ("პურობენ"), არაყს სვამენ და პურს ჭამენ.

შემდეგ, საღამოს პირისკენ, ამთავრებენ სუფრას, სხდებიან და კეისარს ირჩევენ. ვისაც შვენის ("კარგად უხდება"), მხოლოდ იმას ირჩევენ კეისრად. კეისარს გამურავენ: აიღებენ ნახშირს ან მურს; იმას წაუსვამენ ღაწვებზე ყველგან, თვალების გარდა: შუბლზე, ლოყებზე, წარბებზე, ცხვირზე, ნიკაპზე – ყველგან უსვამენ მურს. მერე ვეზირებს ირჩევენ. ისინი უნდა (რომ) იცავ-დნენ კეისარს. კეისარი "ბუღრაობს", ძიძგილაობს და, ვეზირების გარდა, ყვე-ლას დასდევს: ან ცეცხლზე ტრუსავს, ან თოვლში მარხავს და ხუმრობს ასე. მერე უკვე საღამოვდება, გამოდიან ("გამოვლენ") და ჩირაღდნებს ("ლამპრ-ებ-ს") ანთებენ.

ლამპრებს შინიდან წაიღებენ, დაპობილს(ა) და გამზადებულს. საღამოს ჩაარჭობენ თოვლში და იმაზე წვრილად დაპობილ ("გამზადებულ") ლამპრებს ადებენ. მერე კარგად {შე}აღვივებენ ცეცხლს. მერე მოეკიდება ლამპარს და დიდი ცეცხლი ინთება ("გამოდის"). იმას ვინც დაინახავს ჩვენი სოფლიდან, (მაშინ) ხელად აანთებენ სოფელში ლამპრებს და ფერხულს აბა-მენ ("შვრებიან") და მღერიან. იქ, საყდარშიც, ცეკვავენ ("შვრებიან") ფერ-ხულს და ძიძგილაობენ; კეისარიც ძიძგილაობს და მისი ვეზირებიც. ვეზი-რებს კეისარი ექომაგება(თ). კეისარს ვერავინ უპასუხებს ("უბრუნებს პა-სუხს") და პატრონსღა ეძახის ყველა. ლამპრები ჩაქრება და მაშინ სახლში მოდიან. შინ(ისკენ), გზებზე, გააქვს ("უ-დგ-ა-ს") კეისარს "ვოოო, ვოოო", – იძახის ასე. ვეზირები აწყნარებენ ("ა-ზავ-ებ-ენ"). კეისარი ვისაც დაინახავს, ემუქრება ("იწევს") ჯოხით, მაგრამ ვეზირები არ ანებებენ ცემას. კეისარი, ზევით ("საყდარ-ს") ნამყოფი ვინცაა იმ დღეს, იმას არ ერჩის.

მერე ჩამოვდივართ სოფელში. მაშინ "მესვიმონესთან" შევდივართ. კარზე დავდგებით და მოციქულობას ვუწყებთ. მოციქული კეისარია და ვეზირებიც, პასუხების გამცემი ("დამბრუნებელი"), ესენი არიან. კეისარი თავმომწონეა, კარგი შესახედავია ("ვიდ-იან-ი-ა") ძალიან და სახლიდან ვინცაა პასუხის

დამბრუნებელი, იმას ყველაფერს მხოლოდ ცუდს ეუბნება, მაგრამ სახლიდანაც ცუდს უბრუნებენ მაშინ.

პირველად კეისარი აგზავნის მოციქულს და ეუბნება: "სახლი დამითმე-თო ("სახლიდან გაიწიესმცა"), თორემ ჩემს ("მის") ჯარისკაცებს თორმეტი რკინის ზღურბლი გაუცვეთია ფეხის ნადგამი და ასევე ხიშტების ჩხვლე-ტით, ის მომყავს ("მოჰყავს") და სახლი დამითმეთო ("სახლიდან გაიწიეს-მცა"). კარშიო არავინ გამოხვიდეთ ("არავინმცა გამოვიდნენ"), ყველაო სანა-კელე ხვრელში გაძვერითო ("სა-ნაგვ-ე-შიმცა გაძვრნენ"). ერთი დარჩესო ცომის (საფუვრის) მცველად. ქვევიდან მომყავს ჯარი იმხელა, ბაქსანელები, იმხელა, რომ თავი ქიპიერში აქვს და ბოლო ("წვერი") – მესტიაში.

ახლა შევა მოციქული და უამბობს შინ. სახლში, აქ, პასუხის გამცემს ირჩევენ (პასუხის დამბრუნებლად ყოველთვის იმას ირჩევენ, ვინც კარგად იცის იმ ღამის მოციქულობა. იმ ღამის მოციქულობა კარგად იციან მოხუ-ცებმა, ვისაც ბევრჯერ უნახავთ ეს, და იმათ ირჩევენ). პასუხის დამბრუნებე-ლი ეუბნება: "შენი ლაშქრის ("ჯარისკაც{ებ}ის) არ გვეშინია ("ეშინიათ"), შე-მოდიო, ღორის ტყავს დაგიფენთო ("და-უ-ფენ-ენ-ო"), ცხენის ტყავს დაგაფა-რებთო ("დააფარებენო") და კატის თავს დაგიდებთ ("დაუდებენ") სასთუმ-ლად, კატის კუდს – ულვაშების საწმენდად ("სახოცად").

ახლა გამოდის მოციქული და უამბობს კეისარს, რა უპასუხეს ("და-უბრუნეს") სახლიდან. ახლა ამას ეთაკილება და ჯოხს ურტყამს სახლის კა-რებს და იწევს, ყვირის: "ვო̄ო̄ო̄!" ისევ იწყებს: "ვო̄ო̄ო̄!" ბოლოს შესახვეწი უხ-დებათ ("აქვთ") სახლიდან პასუხი(ს) გამცემებს. ერთ ჯამ არაყს მიუტანს და დაუჩოქებს, ეუბნება, რომ "მაპატიეთო ("ა-პატი-ა-მცა"), რაც შემცდარი ვი-ყოო ("რაცო შენაცდენიმცა იყოს")!" შემდეგ გამოიტანენ სანთლებს. იმას ჩა-მოარიგებენ და ყველას აძლევენ თითოს, ვინც საყდარში ნამყოფია. ყველას აანთებენ, დაიკავებენ ხელში, დაეწყობიან ჯარივით და შედიან ("შევლენ") სახლში ("სადამში მოსვლას" ვეძახით ამას – კეისრის(ა) და მისი ამხანაგების შინ შესვლას). წინ სახლიდან მოსული უძღვის და მერე – კეისარი და მისი ვეზირები. მერე სხვა (ისე) ხალხი მიდის ყველა.

აქ კერიას ("საცეცხლეს") სამჯერ შემოუვლიან სიმღერით, მესამედ და-ერევიან ერთმანეთს და ძიძგილაობენ, მერე თავს ანებებენ ძიძგილაობას და კეისარს(ა) და მის ვეზირებს დასვამენ ერთად, ტაბაკს იდგამენ და შეექცე-ვიან ("პურობენ"), ადღეგრძელებენ არაყით ("არაყს") და მერე ცოლებს (მო)უყვანენ კეისარს: ორს(ა) და სამს ან მეტს. ცოლები რომ მოჰყავთ, მაშინ კაცები და ბავშვები კეტებს იღებენ და ნაცარს აბუღებენ: "ქორწილი გვაქვსო ("ქორწილიო აქვთ") ამაღამ კეისრის(ა)". მერე ცოლებს დასვამენ კეისართან. კეისარი ცოლებს ეხუტება, კოცნის. კეისარს(ა) და მის ცოლებს 191

ყველს უჭრიან. კეისარი ურიგებს ცოლებს: ერთ ლუკმას ერთს აძლევს, მეო-რეს – მეორეს. სხედან იქ დიდ ("ბევრ") ხანს. მერე სუფრას ამთავრებენ ("მოი-მატებენ") და მხიარულებას მართავენ ("კარგ სამყოფს აკეთებენ"), ცეკვას, სიმღერას, და ბოლოს იშლებიან. მთვრალები მიდიან ("წავლენ") სახლში.

• 3. ქ ა შ უ̂ ა̄̈ თ ო ბ ლ ე ნ ჯ ა̄̈ რ

ქაშუ̂ა̈თობს ეზერ ლარდა ლი ნიშგუ̂ეჲმჷყ: ისგლა̈დღი ონაქა ჟი ხუ̂ინზო̄რა̄̈ლდ ქაშუ̂ე̄თი ჯგჷრა̄̈გი კალუ̂ისგა; ხუ̂იბნედ მახეღუ̂აჟა̈რ ლითოფს ლჷგრათე. ჲერუ̂ა̄̈ჲ ქა ხატყცი, ეჯ'ე̄ზერ მეთუ̂ეფ ლიზ. ლჷგრე ლახ ჩუ ხეპნი, ეჩქას მე̄რმა ხაგემხ ბიკს. ლჷგრა̄̈ლ ეჯ ლადა̈ღ ობა̈შ ჴედნიხ ნა̈მშურუნდ вგ რა̄̈გთე̄სგ . ლუ̈სგ სი̄მЧა̈რ მ ხექუ̂ Сა̈რ ლ ხი̄რულს ასყე̄ნეხ. ამჟი̄ნ ხუ̂ა̈რიდ აშხუ̂ დრო̈უ̂დ, ეჩქანღო ნა̈ბოზთე ლატლა̈რი ჴედნიხ. ეჯჲა̈რს მინე მა̈ჲჷნძლა̈რ ჩა̄ჟა̈რს ქა ხებშიხ, ჟი იყუ̂ბა̄̈ლხ ეჩქანღო ლატლა̈რ, ჯგჷრა̄̈გი ლაჴუ̂ა̈მს ქა ხეცხპენიხ კუ̂ირჲოშ ი ეჩქანღო ლითოფს იბნეხ ლჷგრათე, ეჩქანღო ჩუ ღჷრიხ კალუ̂თე, ლაჭხა̈შს იჭა̄ნჭეხ. ეჯას ნიშგუ̄რაი სგა ხეტყუ̂ბა̄̈ლხ. ლაჭშხა̈შს ჩუ რიღუ̂ეხ, ეჩქანღო ლაშშუ̂პა̈რს ასყე̄ნეხ ი ლიზ ამჟი ლიხი̄რულ ნა̈ბოზდ. ნა̈ბოზს ჩუ ფხეჟნი მა̈გ ი ჟიბა̄უ̂იშ ი ჩუბა̄უ̂იშ უშხუ̂ა̄რ "ხეშია̄̈ლხ" თოფარშუ̂ ჟიქა̄ნქა.

ლატლა̈რს სგა ინჴრინე მა̈გ ქორთე. ლასკა̈რჟი ლჷნზო̄რე ლიზ სერ მა̈გ. ლეღუ̂ა̈რს აჯა̈ბხ. ხოჩა ხარჯა̈რს ამა̄რე მა̈გ ი იბნი ლითრე ი ხოჩა ლარდა. მჷლტა̈ლ მუშგუ̂რის ქაშუ̂ა̄̈თობს ეზერ პა̈ტიუ̂ს ხუ̂აჩოდ, ეჯღ'ე̄რე მინი ნა̈ჩოხ უფლიში საფტინს ი მიშლადა̈ღ მინეშმჷყ პა̈ტიუ̂ს. ამ ლე̄თ ამჟი̄ნ ლი.

მე̄რმა ლადა̈ღ ჰა̈დურდ ხოჩა ბედ ი ლარდა ლი. ნა̈ბოზდ ლითრე ი ლიხი̄რულ ნა̄რ. ნა̈ბოზს ღჷრიხ სერ ლატლა̈რ, ჟი იყუ̂ბა̄̈ლხ მა̈გ ი აშხუდ ღჷრიხ ლათფუშ (‖ლათოფშუ̂).

ლენჯერი

ქ ა შ უ ე თ ო ბ ა ლ ე ნ ჯ ე რ შ ი

ქაშუეთობაზე კარგი სამყოფია ჩვენთან. შუადღისას შევიკრიბებით ქა-შუეთის წმინდა გიორგის (ეკლესიის) ეზოში; ვიწყებთ ახალგაზრდები (მი-ზანში, ნიშანში) სროლას ("თოფ-ობ-ა-ს") კვერცხისკენ. ვინც მოარტყამს, ის კარგი მსროლელია ("მე-თოფ-ე-ა"). კვერცხი თუ გატყდება, მაშინ მეორეს დაადგამენ სანიშნეზე. კვერცხები იმ დღეს უამრავი შემოვა შესალოცავად წმინდა გიორგის ეკლესიაში. ეზოში ქალიშვილები და ახალგაზრდები მხია-რულობენ ("მხიარულებას მართავენ"). ასე ვართ ერთ დრომდე; მერე საღა-მოს ლატალელებიც მოვლენ. იმათ თავიანთი მასპინძლები ცხენებს გამო-ართმევენ, შეგროვდებიან მერე ლატალელები, წმინდა გიორგის ეკლესიას შემოუვლიან "კვირიას" სიმღერით და მერე იწყებენ სროლას კვერცხისკენ, მერე ჩავლენ ეზოში ("კალო-ში"), ფერხულს ("საფერხულოს") გააბამენ. იმას ჩვენებურებიც შეუერთდებიან ("შე-ე-ტყუპ-ებ-ი-ან"). ფერხულს დაშლიან, მერე ცეკვას ("სა-შუშპარ-ო-ს") გამართავენ ("აკეთებენ") და არის ასეთი მხიარულება საღამომდე. საღამოს დაიშლება ყველა და ზემოურ{ნ}ი და ქვე-მოურ{ნ}ი ერთმანეთს "ეომებიან" თოფებით.

ლატალელებს ყველა შეიყვანს სახლში. დღეობაზე უკვე ყველა შეკრები-ლია. ხორც(ებ)ს ხარშავენ. კარგ კერძებს ("ხარჯ-ებ-ს") ამზადებს ყველა და იწყება მხიარულება. ლატალელ სტუმარს ქაშუეთობაზე კარგ პატივს ვცემთ ("ვუკეთებთ"), იმიტომ, რომ უფლის შაბათს და კვირას (ბრწყინვალე შვიდე-ულში) თვითონაც გვცემენ პატივს მათთან. ამ ღამეს ასეა.

მეორე დღეს მთლად უკეთესია პატივისცემაც და მხიარულებაც ("ბედ-ი და სამყოფი არის"). საღამომდე ვსვამთ და ვილხენთ (დალევა და მხიარულე-ბა გვაქვს). საღამოს უკვე მიდიან ლატალელები, შეიკრიბებიან ყველანი ერ-თად და მიდიან (წავლენ) სროლა-სროლით.

• 4. ლ უ შ ნ უ ლ ი მ ზ ჷ რ

ხოშა მა̄რე ქორისგა̄̈შ ჟი იკედ სამ ლემზირს, ჟი ხა̈ხლი̄ნე ჟიბა̄უ̂ ი ამჟი̄ნ ხა̈მზჷრი: "ო, დიდება̄¹⁹ ღმერთსა, დიდა̈ბუ აჯჴედა, მა̈ლდუ აჯჴედა, ფუსნა̈ბუა̄სდიშს დიდა̈ბუ აჯჴედა! ფუსნა̈ბუა̄სდიშ მა̈ლდია̈ნ, ჯეჴჷ̄რა̄̈ლდ ი სი ლა̈ნჴჷ̄რუ̂ინ, მა̈ლდია̈ნ, ლიმზჷრ ი სგუ̂ებდ მე̄ზი ნა̈ყრ, მა̈რცხ ი მაუ̂ინ ანქა̄ბუ̂ინ, კუმა̈შს ი მა̄რა ნა̈ნთხლი ი ნა̈ლდერყი ლა̄ნო. ამახუ̂ ნიშგუ̂ეჲურ ათჴა̈ც. ნიშგუ̂ეჲთე̄სგა ხოლა̄მ გუ̂ი̄მიშ ი თე̄მი მუღუ̂ე̄ნათე̄სგა სი ლა̄ხა̈ჲ ხოლა გუ̂ი ი თე. თე ი ჰაყბა მჷქა̄̈ბი ნა̈ყრ. გზა̄̈უ̂რს ი ა̈გის – ჩჲა̄̈გ სი ლა̈ნჴერ ლერსგუ̂ან მეჴა̈რხა̈ნ, ეშუ ხუ̂ა̈ჲ დიდა̈ბ ი მა̈ლდ აჯჴედა; ნიშგუ̂ეჲ ნა̈ჭირ ი ნაოფ სა̈ლხინისგა ლეჴმა̈რიდ ა̈ნისყ; ნა̈ჲ ისგუ̂ა ლიმზჷრდ მა̄მგუ̂ეშ ნიცხა ი სი ნიშგუ̂ეჲ ლიშედდ ნო̄მა გუ̂ეშ ჯიცხე̄ნს. ცხუ̂ი ი ხანგა̈რ ნიშგუ̂ეჲთე̄სგა ნო̄ს ახმარგუ̂ნა ი ნა̈ჲ ნა̈ლდერყი ი ხოჩა გარ ა̈ნსა̄̈შრ, მა̈დ ლყუ̂ გუ̂ეყ , ხს Рუ̈ნ ყ სგუ̂ებდ ლერსგუ̂ ნთე ნ ყგუ̂ეО ქორა̈ მერდე მა̄რე ი ნიშგუ̂ეჲ გუ̂ეშ-მოგუ̂ნა̈ბ. ჰე იშგდო̄ლდე̄დს, ლა̈ხმა̈ზირ, ჰე მო̄დეი შემინდუ̂ ნა̈ყრ მა̈ლდჲა̈ნ!

ს ვ ა ნ უ რ ი ლ ო ც ვ ა

უფროსი სახლიკაცი ("კაცი სახლშიის") აიღებს სამ სეფისკვერს ("სალო-ცავს"), ასწევს ზევით და ასე ილოცება ("ალოცავს, ადღეგრძელებს"):

"ო, დიდება ღმერთსა, დიდებამც მოგსვლია, მადლიმც მოგსვლია, ამ სოფლის პატრონს ("უფალს სამყაროს{ა}ს") დიდებამც მოგსვლია! მამაზეცი-ერო, მადლიანო, გეხვეწებით და შენც შეგვივედრე, მადლიანო, ლოცვა წინ წაგვივიდეს, მარცხი და მავნე გვაცილე, საქონელი და ადამიანი ("კაცი") და-გვიფარე და დაგვიცავი. მტერი უჩვენოდ დააქციე. ჩვენთვის ავი ("ცუდ-ი") გულის(ა) და თვალის მქონესთვის ("მქონესკენ") შენ იქონიე ავი გული და თვალი. (ავი) თვალი და ყბა გვაშორე. მგზავრობაში და სახლში – ყველგან შენ გვეახლე მარჯვენა მხრიდან (მკლავიდან), მრავალი დიდება და მადლი მოგსვლოდეს! ჩვენი ნაშრომი და ნაოფლარი სალხინო სახმარად გვიქციე ("გაგვიკეთე"); ჩვენ შენ{ზე} ("შენს") ლოცვას არაფერი გვირჩევნია და შენ ჩვენ შველას არაფერი გერჩიოს. ტყვია და სატევარი ჩვენს საწინააღმდეგოდ ("ჩვენსკენში") არავის ("ნურავის") გამოაყენებინო და (ჩვენ) სიმართლე და (სულ) სიკეთე გადაგვიწყვიტე ("გვ-ი-ა-ზრ-ე"), მადლით სავსევ, და დაატრია-ლე (სულ) წინ, მარჯვნივ, ჩვენი სახლიკაცი ("სახლი{ს} მყოფი კაცი") და ჩვე-ნი მოყვასი ("საქმე-მდარდებელი"). თუ იკადრებ ("იკადრებოდეს"), შეიწირე ("შეილოცე"), თუ არადა შეგვინდე, მადლიანო!"