¡

ია

მხოლოობითი რიცხვი

მრავლობითი რიცხვი

ს ა უ ბ ა რ ი IX

ათხე მუჟღუ̂ერ ლი. მუჟღუ̂ერუნღო ლინთუ̂ ანღრი, ეჩქანღო – ლუფხუ̂, ღო – ზაუ̂ლადეღ. შუ̂ა̈ნს ეზერ მუჟღუ̂ერ ხა̈მთქუ̂ა. ლადეღშუ̂ მჷჟა̄̈რ ლი ი ლე̄თშუ̂ დოშდუ̂ლი̄რ. ლინთუ̂ ეზერ ხოხალ. ლინთუ̂ისგა ხუ̂ა̈ჲ მუს ჴედნი, მარე მჷცხი ეში̄ (‖ეშიჲ) მა̄მა ლიზ. ლუფხუ̂ ტებდი ლი, ჲესიჲესინ ბიქუ̂ ხოხალ. ზაუ̂ლადეღ ა̈თუ ლი, მარე თბილისშა̄ლ შუ̂ა̈ნს დე მჷცხი ხა̈მთქუ̂ა ი დე ა̈თუ. ზაუ̂ლადეღ ეზერ ლარდა ლი შუ̂ა̈ნს: ჩიგარ მჷჟა̄̈რ ლი, ჲეს უჩხა ხოხალ, ჲეს ბიქუ̂; ბიქუ̂ მადხუ̂ა̈ჲ ხა̈ნს ლი. მი გუნ მალა̈ტ შუ̂ა̈ნ.

– ხოჩა ლადეღ შუ̂ანა̈რს!

– ხოჩა̄უ̂ ჯა̄რ, ხიად!

– მა̈გუ̂ა̈რდ ხა̈რიდ, იმ ხიჩოდ?

– სი̄უ̂ ნირი შუ̂იდებდ, ხოჩა̄მდ ხუ̂ა̈რიდ.

– ალჲა̈რ ჲა̈რ ლიხა̀, ოთარ?

– მიშგუ აფხნეგა̈რ ი ლაცლა. ალა ლი მიშგუ მუხუ̂ბე რამზი, ეჯა ლი მიშგუ̂ა ბუბა̄̈ (ბიძა̈ი) გეზალ ბიმჷრზა ზურებია̄ნ, ეჯაი̄ მიშგუ მუხუ̂ბე ლი, ალჲა̈რ ლიხ მიშგუ აფხნეგა̈რ – ისმა̈ილ გულედა̄ნ ი ჭყინტჷლდ თა̈მლია̄ნ. ალ დი̄ნა̄ლე ჟახა̄̈ლ ჩუ ჯიხალ; გუ̂ილიფხ, უ̂არსახან, მელანდარ, ჯამექი ი ჯაჯა. გუ̂ილიფხ ი უ̂არსახან მიშგუ ლადჩურა ლიხ, იშგენ დი̄ნა̄̈ლი ლადჩურა მა̄რხ: ალჲა̈რ მიშგუ̂ა გიგა̄̈ (მიშგუ̂ა დიე̄ უდლა̈) დი̄ნა̄̈ლ ლიხ.

– სი იმუ̂ა̄̈ჲ ხაშდბა, ალა ჩუ მიხალ, მარე ალჲა̈რ იმე დო ა̈რიხ ი იმ დო ხაშდბახ, ეჯა დეშ მიხალ.

– მიშგუ მუხუ̂ბე, რამზი, ექიმ ლი ი თბილისს ხაშდბა, იშგენ ჭყჷნტა̈რ უნიუ̂ერსტეტს ხუ̂ითუ̂რიდ. დი̄ნა̄̈ლი ლათუ̂ერს ა̈რიხ:   ჲორი

უნიუ̂ერსტეტისგა ითუ̂რიხ, ეშხუ ინსტიტუტისგა ი სემი ტეხნიკუმისგა.

– თუ̂ით უ̂ოშა ლჷზა̈ჲ ხიშდ?

– მი ხუ̂ი ჲერუ̂ეშდიუსგუ̂ა ლჷზა̈ჲ, რამზი ლი სემეშდ ლჷზა̈ჲ, ისმა̈ილ ი ჭყინტჷლდ მიშგუ ლაცლა ლიხ. დი̄ნა̄̈ლ მა̈ზუმ ლჷხა̈ნ დო ლიხ, ეჯა მინს ხოჩილდ ხოხალხ.

– ხედ კურსჟი ხა̈რიდ?

– ჭყჷნტა̈რ მე̄სმა კურსჟი ხუ̂ა̈რიდ, ი დი̄ნა̄̈ლ ერ ითუ̂რიხ უნიუ̂ერსტეტს, ეჯჲა̈რ მე̄სმა კურსჟი ა̈რიხ, მე̄რმა̄̈ლ ერ ითუ̂რიხ ინსტიტუტს ი ტეხნიკუმს – მე̄შთხუ̂ა̄მ კურსჟი ა̈რიხ.

– იმე ხარდად ამზაუ̂?

– მა̈გ შუ̂ა̈ნს ხუ̂არდად. ჭყჷნტა̈რ ჲერხი მესტიას ხუ̂არდად, ჲერხი – უშგულს, დი̄ნა̄̈ლ მინე-მინე სოფელს არდახ. ზაუ̂ლადა̈ღ შუ̂ა̈ნს გუნ ხოჩა ლარდა ლა̈სუ̂.

– იმ ხითუ̂რიდ ამეჩუ?

– მი ხუ̂ითუ̂რი გერმანულს, მიშგუ აფხნეგ ჭყჷნტა̈რ ითუ̂რიხ ლურსუს ი ინგლისურს; დი̄ნა̄̈ლ ჲერხი ითუ̂რიხ ფრანგულს ი იშგან საგნა̈რს, ჲერ – იმ ი ჲერ – იმ.

– ჯუღუ̂ახმა̄ ლა̈ირა̈ლ?

– ა̄დუ̂.  ჩიგარ ხუ̂ითუ̂რიდ:  ხუ̂ა̈ჲს ხუ̂იჭუ̂და̄ნედ, ხუ̂ა̈ჲრიდ,

ხუ̂ახტაუ̂ა̄̈ლიდ.

– ეზერ, ხიად, ეზერ. მაჴუ̂მა̄̈რ ჯა̄რ. ხოჩა ლადეღუ ჯარხ!

– იუ̂ასუ ხა̈რი, ხჲად! ხუ̂ა̄̈ ხა̈ნსუ ნირი ისგუ თხუ̂იმ!

,,,

ახლა შემოდგომაა. შემოდგომის მერე ზამთარი მოდის, იმის მერე – გა-ზაფხული, მერე – ზაფხული. სვანეთში კარგი შემოდგომა იცის ("სჩვევია"), დღისით მზიანია და ღამით – მთვარიანი. ზამთარიც კარგი იცის. ზამთარში ბევრი თოვლი მოდის, მაგრამ სიცივე მაინც არ არის. გაზაფხული თბილია, ხანდახან ქარი იცის. ზაფხულში ცხელა ("სიცხე არის"), მაგრამ თბილისივით სვანეთში არც სიცივეა ("სჩვევია") და არც – სიცხე. ზაფხულში კარგი სამ-ყოფია სვანეთში: ყოველთვის მზეა ("მზიანია"), ხან წვიმა იცის, ხან – ქარი. ქარი ცოტა ხანსაა. მე ძალიან მიყვარს სვანეთი.

– გამარჯობა ("კარგი დღე") სვანებს!

– გაგიმარჯოს (გაგიმარჯოსამც), სიხარულო!

– როგორ ხართ, რას შვრებით ("აკეთებთ")?

– გმადლობთ (შენამც გვყავხარ მშვიდობით)! კარგად ვართ.

– ესენი ვინ არიან, აი, ოთარ?

– ჩემი ამხანაგები და ტოლები. ეს არის ჩემი ძმა რამზი, ის არის ჩემი ბიძაშვილი ბიმურზა ზურებიანი; ისიც ჩემი ძმა არის, ესენი ჩემი ამხანაგები – ისმაილ გულედანი და ჭყინტულდ თამლიანი. ამ გოგოების სახელები კი იცი: გვილიფხი, ვარსახანი, მელენდარი, ჯამექი და ჯაჯა. გვილიფხი და ვარსახანი ჩემი დები არიან, სხვა გოგოებიც [ჩემი] დები არიან ("მაქვს"): ესე-ნი დეიდაჩემის ("ჩემი დედის დის") გოგოები არიან.

– შენ რასაც აკეთებ ("მუშაობ"), ეს კი ("ქე") ვიცი, მაგრამ ესენი ("თუ") სად არიან და ("თუ") რას აკეთებენ, ეს არ ("ვერ") ვიცი.

– ჩემი ძმა, რამზი, ექიმი არის და თბილისში მუშაობს, დანარჩენი ბიჭები უნივერსიტეტში ვსწავლობთ. გოგოებიც სასწავლებლად არიან: ორი უნივერსიტეტში სწავლობენ, ერთი ინსტიტუტში და სამი – ტექნიკუმში.

– თითო რამდენი წლის(ა) ხართ?

– მე ვარ ოცდაექვსი წლის(ა), რამზი არის ოცდაათი წლის(ა), ისმაილი და ჭყინტულდი ჩემი ტოლები არიან. გოგოები ("თუ") რა ("რამდენი") ხნის არიან, ის თვითონ უკეთესად იციან.

– რომელ კურსზე ხართ?

– ბიჭები მესამე კურსზე ვართ და, გოგოები რომ სწავლობენ უნივერსი-ტეტში, ისინი მესამე კურსზე არიან, სხვები რომ სწავლობენ ინსტიტუტში და ტექნიკუმში – მეოთხე კურსზე არიან.

– სად იყავით ამ წელს?

– ყველა სვანეთში ვიყავით. ბიჭები ზოგი მესტიაში ვიყავით, ზოგი – უშგულში, გოგოები თავ-თავიანთ სოფელში იყვნენ. ზაფხულში სვანეთში ძალიან კარგი ("სამყოფი") იყო.

– რას სწავლობ აქ?

– მე ვსწავლობ გერმანულს, ჩემი ამხანაგი ბიჭები სწავლობენ რუსულს და – ინგლისურს; გოგოები ზოგი სწავლობენ ფრანგულს და სხვა საგნებს, ზოგი – რას და ზოგი – რას.

– გაქვთ წიგნები?

– კი. ყოველთვის ვსწავლობთ: ბევრს ვკითხულობთ, ვწერთ, ვხატავთ.

– კარგი, სიხარულო, კარგი. მადლობელი ვარ (შენი). კარგად იყავით ("კარგი დღემც გაქვთ")!

– გმადლობ, სიხარულო! დიდხანს გვეყოლე ("ბევრ ხანსამც გვყავს შენი თავი")!

დ ა ვ ა ლ ე ბ ა: 1. აბრუნეთ სახელები: აფხნეგ, მუშუ̂ა̈ნ, გეზალ, ბუბა, ლახუ̂ბა, მუხუ̂ბე.

2. შეადგინეთ მოკლე საუბარი.